के समाजवाद हाम्रो पालामा अाउला ?

नेपालको संविधानमा समाजवाद उन्मुख शब्द भन्ने आएको छ । त्यो व्यवस्था कस्तो हुन्छ भनेर ठोस विचार कसैले पनि दिएका छैनन् । मेरा विचारमा जनवादी क्रान्ति सम्पन्न भइसकेपछि वा अामूल राजनीतिक परिवर्तनपछि पनि पुजिको राम्रो विकास नभएसम्म देशको विकास गर्न सकिँदैन । त्यसैले राज्यलाई तत्काल समाजवादमा लैजान सकिन्न ।त्यो अप्ठ्यारो परिस्थितिको सामना गर्न राष्ट्रिय पुँजीको निर्माण, एकीकृत र सही व्यवस्थापन,मान्छेको आचरणमा सुधार, राष्ट्रप्रेमी भावनाको विकास,भूमिसुधारको उच्चतम रुप, कर्मचारीहरूको सहित कार्यसंचालन ,जकडिएर रहेको राज्य सत्ताका कतिपय कमजोरीहरुलाई नामेट नपारि व्यवस्थित सुशासन र अनुशासित राज्य निर्माण गर्ने चरण पुग्न सकिन्न । त्यसैले यी सबै काम गर्ने कालनै समाजवाद उन्मुख राज्य व्यवस्था हो । यी सबै कार्यहरु सम्पन्न भैसकेपछि मात्रै समाजवादी व्यवस्थामा प्रवेश गर्न सकिन्छ। सरकारका यी कामहरु गरेकाे छैन । शिक्षा, स्वास्थ्य ,आवास र रोजगारी राज्यले ग्यारेण्टी गर्न पर्छ । त्याे पनि समाजवाद उन्मुख व्यवस्थामै तर त्याे त भन भएकै छैन । यी क्षेत्रहरु राज्यले जिम्मा नदिएर निजीकरण गर्न सहयोग गरिरहेको छ । 

एउटा उदाहरण एक निजी विद्यालयले दुई सामुदायिक विद्यालयको शैक्षिक सुधारको जिम्मा लिने भनेर जुन 2077/78 को नीति तथा कार्यक्रम छ । यसबाट के प्रष्ट हुन्छ भने हामी समाजवाद उन्मुख व्यवस्थामा होइन पुजिवाद उन्मुख व्यवस्थामा चलिरहेका छौँ । सिद्धान्ततः के हो भने चरम पुजीवादको विकास पछि मात्रै समाजवादमा प्रवेश गर्न सकिन्छ । यो अन्तिम अवस्था हो ।अाप आफै झरेसी खाने अवस्था । झरेर खाने हो भने चरम पुजिवादको विकास नहुँदै पनि समाजवादमा जान सकिन्छ । हामीकहाँ त झरेको आँप पनि के खाने, झार्न पनि के दुख गर्ने बरु पानिने पिउला भोक मेटाउला भन्ने साेचकाे प्रधानताका कारण माथि भनेझै अहिलेका नेताहरुकै पालामा समाजवादलाई अाउदैन भन्ने निष्कर्ष निकाल्न सकिन्छ । विपीको समाजवादको मुख्य जड कुरा वैज्ञानिक भूमिसुधार हो । अहिलेको अवस्थामा यति मात्रै गरेपनि धेरै हुने थियो त्यो पनि नहुने देखिन्छ । धेरै वर्षसम्म कांग्रेसले राज्यसत्ता संचालन गर्दा बीपीको सपना पूरा भएन । कम्युनिष्टहरुले पनि पक्कै गदैन हाेला । छाटकाक त्यस्तो देखिदैन । यदि गरिहाले भने कांग्रेस पार्टी कांग्रेस नरहेर एउटै पार्टी बने पनि हुन्छ । कम्युनिस्टहरूको समाजवाद अझै उच्च प्रकारको छ विश्वमा काल्पनिक समाजवादीहरू मार्क्स भन्दा पहिले पनि थिए । त्याे केबल आध्यात्मिक काल्पनिक समाजवाद थियो । आध्यात्मिक काल्पनिक समाजवादले सबैलाई न्याय दिन सक्दैन । त्यसैले मार्क्सले वैज्ञानिक दृष्टिकोणको आधारमा समाजवाद साम्यवादको विचारलाई अगाडि सारे । उनको विचार नै अहिलेको कम्युनिष्टले मानिरहेका छन् त्यो एक सामाजिक वैज्ञानिक दृष्टिकोण हो । झन त्याे व्यवस्थामा त अहिलेकाे सरकार जान नसक्ने मात्रै हाेईन असम्भव नै छ । संविधानकाे समाजवाद उन्मुख शब्द देखेर सबै एउटै हुने अाशाका साथ तत्कालिन नेकपा (ऐमाले) र नेकपा (माअाेवादि, केन्द्र ) काे पार्टी एकता प्रकृया अगाडि बढ्याे । तर प्रकृया सम्पन्न नहुदै क्षतविक्षत हुनेहाेकी भन्ने प्रवल सम्भावना मा पुगेको छ । यो सबै सत्ता मोहको कारण भएको हो । त्यसैले पनि यो देखियो कि हाल नेपालमा समाजवाद अाउन गारो छ । मदन भण्डारीले जनताको बहुदलीय जनवाद अन्तर्गत क्रान्तिको बाटो शीर्षकमा लेख्नुहुन्छ "लक्ष्य अनिवार्य र निर्णायक तत्व हो । बाटो त्यसलाई सकेसम्म छिटो र सुगम ढंगले प्राप्त गर्ने साधन हो । त्यसकारण लक्ष्य प्रमुख हाे । साधन गाैण । जुन साधनबाट लक्ष्यमा पुग्न सकिन्छ,त्यसलाई क्रान्तिकारी रुपले दृढतापुर्वक प्रयाेग गर्नु पर्छ ।" के केपी यहि कुरालाई अवलम्बन गरेका हुन् भने पार्टीलाई साधन बनाए र समाजवादलाई लक्ष्य यो हो भने केपिले जबज छाडेका छैनन् । 

जे सुकै हाेस पार्टी फुटाेस तर म दृढतापुर्वक सत्ता संञ्चालन गर्छु भनेर लागेका छन् । एक्काइसौँ शताब्दीको जनवाद मा प्रचण्ड लेख्छन् "कुनै दल वा दलको आडमा कसैले सत्ता समाल्याे भने र पार्टीको पुनै पंक्ति सत्ता स्वार्थ पायो भने पार्टीमा नोकरशाही, पदलोलुप र कसरी सुविधासम्पन्न वर्ग बन्ने भन्ने विषयको मात्रै चिन्तन हुन्छ । त्यसैले पार्टीमा दुई लाइन संघर्ष निरन्तर चलाउनुपर्छ ।" कि यही कारण पार्टीको आन्तरिक संघर्ष सुरु गरेका हुन् भने प्रचण्डले पनि एक्काइसौं शताब्दीको जनवाद छाडेका छैनन् । यदि जबज र एक्काइसौं शताब्दीको जनवाद मिलाएर प्रतिपादन गरेको जनताकाे जनवाद हाे भने दुवैले यी कुराहरु मान्न जरुरी छ ।त्यस्तो भएको देखिन्न यसले नेपालमा समाजवादी व्यवस्था कायम गर्न सघाउन पुर्याउनुको साटो प्रतिगमनको खतरा देखाउछ । राजनीतिक दलहरुले नै देशको परिस्थितिलाई राम्रो संग आँकलन गरेर अगाडि बढेनन् भने त्यो पनि देशको प्रमुख दलले देशमा समाजवाद त धेरै टाढाको कुरा भयो जनताले सामान्य घरव्यवहार चलाउने देखि लिएर बच्चाबच्ची पढाउन र स्वास्थ्य उपचारका लागि वर्षौंसम्म वैदेशिक रोजगारीको मुख ताक्ने र स्वदेशमा रहने राजनीतिक दलहरुले बूढाबूढी र केटाकेटी माथि मात्रै राजनीति गर्ने परिपाटी वर्षौंसम्म लम्बिन सक्ने सम्भावना छ ।